Y хромосом нь эрэгтэй хүний ​​нөхөн үржихүйн системийг хариуцдаг бөгөөд хүйсийг тодорхойлдог. Гэвч хүний ​​Y хромосом нь доройтож, хэдэн сая жилийн дараа устаж үгүй ​​болох тул бэлгийн шинэ ген гаргаж авахгүй бол бид устаж үгүй ​​болох эрсдэлтэй гэж ScienceAlert мэдээлэв.

Сайн мэдээ гэвэл мэрэгчдийн хоёр төрөл, аль хэдийн Ү хромосомоо алдаж, одоо ч хүртэл амьдарсаар байгаа юм.

Proceedings of the National Academy of Sciences-ээс саяхан, үсэрхэг харх хэрхэн эр хүйсийг тодорхойлох шинэ гентэй болсныг харуулсан судалгаа нийтэлсэн байна.

Y хромосом нь хүний ​​хүйсийг хэрхэн тодорхойлдог вэ?

Хүний хувьд бусад хөхтөн амьтдын нэгэн адил эмэгчин нь хоёр Х хромосомтой байдаг бол эрэгтэй нь нэг X хромосомтой, Y хэмээх жижиг хромосомтой байдаг. Нэр нь тэдний хэлбэртэй ямар ч холбоогүй юм. X нь "үл мэдэгдэх" гэсэн утгатай.

X нь сексээс хамааралгүй бүх төрлийн үүргийг гүйцэтгэдэг 900 орчим генийг агуулдаг. Гэхдээ Y нь хэд хэдэн ген (ойролцоогоор 55) агуулдаг бөгөөд маш олон кодлогддоггүй ДНХ байдаг - энгийн, давтагддаг ДНХ нь юу ч хийдэггүй юм шиг төлөвтэй.

Харин Y хромосом нь үр хөврөлд эр хүний ​​хөгжлийг өдөөдөг чухал генийг агуулдаг учраас давуу талтай.

Жирэмслэлтээс хойш ойролцоогоор 12 долоо хоногийн дараа энэхүү мастер ген нь төмсөгний хөгжлийг зохицуулах бусад генүүд болон хувирдаг. Үр хөврөлдөх энэ ген эрэгтэй хүний ​​​​даавар (тестостерон ба түүний дериватив) үүсгэдэг бөгөөд энэ нь хүүхдийн эрэгтэй болох хөгжлийг хангадаг. Энэ гол бэлгийн генийг, 1990 онд SRY гэж нэрлээд, бүх сээр нуруутан амьтдын эр хүйсийг тодорхойлох гол түлхүүр болох SOX9 генээс эхлээд генетикийн замыг өдөөх замаар ажилладаг, бэлгийн хромосом дээр байдаггүй ген гэж тодорхойлсон байна.

Амьтад дээр үгүй болсон Ү хромосом

Ихэнх хөхтөн амьтад биднийхтэй төстэй X ба Y хромосомтой байдаг. Тэдэнд илүү олон гентэй X, SRY-тэй Y болон бусад хэд хэдэн ген байна. Энэ систем нь эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс тэгш бус тоотой X гентэй байдагтай төстэй.

Ийм хачирхалтай тогтолцоо яаж бий болсон талаар: Австралийн платипус буюу нугасан хошуут гэх амьтан тэс өөр бэлгийн хромосомтой байдгийг илрүүлсэн нь гайхалтай нээлт болжээ. Платипуст, хөхтөн амьтдын хүйсийг тодорхойлох гол ген болох SRY ген байсангүй.

Платипус, XY хос нь хоёр тэнцүү гишүүнтэй ердийн хромосомтой бөгөөд энэ нь хөхтөн амьтдын хувьд X ба Y нь, их биш хугацааны өмнө ердийн хос хромосом байсныг илтгэсэн.

Энэ нь Y хромосом, 166 сая жилийн хугацаанд хүн ба платипус тус тусдаа хөгжих явцдаа 900-55 идэвхтэй генийг алдсан буюу сая жил бүрт таван генийг алдсан гэсэн үг. Энэ хурдаар тооцоход, сүүлийн 55 ген 11 сая жилийн дараа алга болно.

Хүний Y хромосом устах нь зайлшгүй гэсэн мэдэгдэл ихээхэн шуугиан тарьсан. Өнөөдөр, Ү хромосомын насжилт, үлдсэн хунацааны талаарх олон таамаглалууд байдаг бөгөөд тооцоолол нь хязгааргүйгээс хэдэн мянган жил хүртэл байдаг.

Y хромосомгүй мэрэгч амьтад

Сайн мэдээ гэвэл, Y хромосомоо аль хэдийн алдаж, амьд үлдсэн хоёр төрлийн мэрэгчид байдаг. Зүүн Европын үлийн цагаан оготно, Японы үстэй харх хоёулаа Y хромосом болон SRY нь бүрмөсөн алга болсон. X хромосом нь хоёр хүйсийн хувьд нэг эсвэл хоёр тунгаар үлдсэн байгаа юм.

Үлийн цагаан оготно SRY генгүйгээр үр хөврөлийн хүйс нь хэрхэн тогддог нь хараахан тодорхойгүй байгаа ч, Хоккайдогийн их сургуулийн биологич Асато Куройва тэргүүтэй баг Японы арлууд дээр ховордсон, устаж буй гурван амьтны бүлгээс бүрдсэн үстэй харханд хийсэн судалгаагаараа,  үсэрхэг хархны Y дээрх генийн ихэнх нь бусад хромосом руу шилжсэн болохыг олж тогтоожээ. Гэвч тэрээр SRY-ийн шинж тэмдэг, түүнийг орлох генийг олж чадаагүй байна. Ямартай ч тэд PNAS-д олж мэдсэнээ нийтлэсэн. Багийнхан, эрэгчингүүдийн геномд байгаа ч,эмэгчинүүдийн геномд байдаггүй дарааллыг олж, дараа нь тэдгээрийг боловсронгуй болгож, харх тус бүрийн дарааллыг шалгаснаар, сэвсгэр хархны 3-р хромосомын SOX9 бэлгийн гол генийн ойролцоох бага зэрэг ялгааг олж илрүүлжээ. Жижиг давхардал (хромосомын нэг хэсэг нь хоёр дахин нэмэгддэг хромосомын бүтцийн нэг төрөл) - 3 тэрбум гаруй үндсэн хосоос ердөө 17,000 нь л бүх эрэгчингүүдэд байсан бөгөөд эмэгчинүүдийн алинд нь ч байгаагүй.

Давхардсан ДНХ-ийн энэхүү жижиг хэсэг нь ихэвчлэн SRY-ийн үйлчилэлийн хариуд SOX9-ийг идэвхижүүлдэг гэж тэд үзсэн. Тэд хулганад энэ давхардлыг тарих үед, SOX9-ийн идэвхжилийг нэмэгдүүлж буйг олж мэдсэн бөгөөд энэ өөрчлөлт нь SOX9-ийг SRYгүйгээр ажиллах боломжийг олгож байна гэж үзжээ.

Энэ нь эрчүүдийн ирээдүйн хувьд юуг харуулав?

Хувьслын үүднээс авч үзвэл хүний ​​Y хромосом алга болох нь зайлшгүй юм.

Зарим гүрвэл, могой нь зөвхөн эмэгчид байдаг бөгөөд партеногенез гэж нэрлэгддэг өөрсдийнхөө генээс өндөгөө гаргаж чаддаг. Гэхдээ энэ нь хүн болон бусад хөхтөн амьтдад тохиолдох боломжгүй, учир нь бидэнд дор хаяж 30 чухал "импринтированный" ген байдаг бөгөөд тэдгээр нь зөвхөн эцгээс үрийн шингэнээр дамждаг. Тйимээс хүний  үржил, үр хөврөлд эрэгтэйчүүд хэрэгтэй байдаг. Энэ нь, Y хромосомын төгсгөл хүн төрөлхтний устаж үгүй ​​болохыг илтгэнэ гэж үзэж байна. Мөн энэхүү шинэ нээлт нь хүн төрөлхтөнд хүйс тодорхойлох шинэ генийг бий болгох өөр боломжийг нээж байгаа ч, хүйсийг тодорхойлох шинэ генийн хувьсал нь эрсдэлтэй байна. Үлийн цагаан оготно, үстэй харханд тохиолдсон энэхүү бэлгийн генийн "дайн" нь шинэ төрлүүдийг үүсэхэд хүргэсэн. Дэлхийн өөр өөр хэсэгт нэгээс олон шинэ систем гарч ирвэл яах вэ?

Тиймээс, хэрэв хэн нэгэн 11 сая жилийн дараа дэлхий дээр очвол хүн олдохгүй, эсвэл хүйс тодорхойлох өөр өөр системээр тусгаарлагдсан, хэд хэдэн хоорондоо өөр,  хүний ​​төрөл зүйлтэй таарч магадгүй юм.